Косава

Першыя паселішчы на ​​тэрыторыі Косава ўзніклі ў X-XI стст. Захавалася гарадзішча X-XII стст. У пісьмовых крыніцах упершыню згадваецца пад 1494 г. ў прывілеі вялікага князя Аляксандра, які падарыў яго правадыру І.Храптовічу. У 1510 г. вялікі князь Жыгімонт Стары выдаў прывілей на правядзенне ў мястэчку таргоў і кірмашоў. У гэты час Косава стаў цэнтрам павета, аднак паводле адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы 1565-1566 гг. увайшоў у склад Слонімскага павета Навагрудскага ваяводства. З 1517 г. да пачатку XIX ст. Косава належаў Осцікам, Сангушкам, Мялешкам, Сапегам, Флемінгам, Чартарыйскім. 11 мая 1569 г. мястэчка перайшло да Льва Сангушкі-Кашырскага. Па стану на 1597 г. тут было 79 двароў, 2 вуліцы, 27 харчэвень, шынок, царква, касцёл (з 1526 г.). З 1611 г. Косавам валодалі Сапегі. У 1626 г. на сродкі Льва Сапегі тут пабудавалі новы храм. У другой палове XVIII ст. мястэчка перайшло да Пуслоўскіх, якія пабудавалі ў ім суконную фабрыку, цагельню, гуту і бровар. У 1795 г. у выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай Косава апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Слонімскім павеце Слонімскай, з 1797 г. Літоўскай, з 1801 г. Гродзенскай губерні. У 1825-1855 гг. у мястэчку працавала суконная мануфактура. У 1838 г. за 1,5 км ад Косава ва ўрочышчы Мерачоўшчына граф Вандалін Пуслоўскі пабудаваў палац і дэндралагічны парк. Па стану на 1845 г. у Косава існавала фабрыка дываноў і іншыя прадпрыемствы, на якіх налічвалася каля 200 рабочых. У 1850-я гг. працавала вінакурня. У 1861 г. мястэчка стала цэнтрам воласці. У часы нацыянальна-вызваленчага паўстання 1863-1864гг. пад Косавам адбыўся бой паміж паўстанцамі і расійскімі карнымі войскамі. У 1865 г. адкрылася народнае вучылішча. У 1867 г. пачаў працаваць млын (ў 1881 г. абсталяваны паравым рухавіком). У 1868 г. у мястэчку пабудавалі мураваную царкву Святога Антонія, ў 1878 г. - Троіцкі касцёл. Паводле вынікаў перапісу 1897 г. у Косава мелася 431 будынак, 2 царквы, касцёл, капліца, народнае вучылішча, суконныя фабрыкі, гарбарны завод, пошта, 58 крамаў, рэгулярна праводзілася па 8 кірмашоў. 15-16 кастрычніка 1900 г. у Косава адбыліся хваляванні навабранцаў (каля 900 чал.) Падчас перастрэлкі з паліцыяй некалькі чалавек было застрэлена. У часы Першай сусветнай вайны ў 1915 г. мястэчка занялі нямецкія войскі; да восені 1918 г. непадалёк праходзіла лінія фронту. Ад чыгуначнай станцыі Косава-Палескае немцы правялі вузкакалейную чыгунку ў лясныя масівы Гуліна і Міхаліна Ружанскай пушчы. Быў разрабаваны палац, загінулі сад і аранжарэя. Згодна з Рыжскай мірнай дамовай 1921 г. Косава апынуўся ў складзе Польшчы, дзе атрымаў статус горада і стаў цэнтрам павета. За польскім часам тут меўся міравы суд, паліцэйская камендатура. З 1922 г. дзейнічаў шпіталь на 930 ложкаў, у 1923 г. адкрыўся лесапільны завод "Тартак". 3 лютага 1927 г. у Косаве адбылася дэманстрацыя рабочых, арганізаваная падпольным райкамам Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі; паліцыя расстраляла дэманстрацыю, гэты дзень увайшоў у беларускую гісторыю пад назвай Косаўскага расстрэлу. У 1930-я гг. у мястэчку дзейнічала электрастанцыя магутнасцю 100 кВт. У 1939 г. Косава увайшоў у склад БССР, дзе ў 1940 г. стаў цэнтрам раёна. У Вялікую Айчынную вайну з 25 чэрвеня 1941 г. да 12 ліпеня 1944 г. горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У 1942 г. у Косаве існавала гета; падчас аперацыі партызан ўсе яўрэі былі вызваленыя і схаваліся ў лясы, але ў выніку нямецкай агітацыі, якая абяцала ім спакойнае жыццё ў гета, частка іудзеяў вярнуліся з лясоў, адразу ж усіх іх расстралялі. У Косаве і раёне акупанты знішчылі 3112 чалавек, дзейнічала раённая антыфашысцкая арганізацыя. З 20 верасня 1947 г. Косава ў складзе Івацэвіцкага раёна